Artikelen

Een nauwelijks belichte bladzijde in de Concertgebouwhistorie betreft de allereerste activiteiten van het orkest. Nog voor zijn eerste filharmonische concert op 3 november 1888 – als Orkest van het Concertgebouw – had het al aan vijf opera-uitvoeringen meegewerkt.

Een eeuw geleden waren radio-uitzendingen vanuit Het Concertgebouw sporadisch. Zo kwam het dat in mei 1925, dus niet in de lijdenstijd, voor het eerst de Matthäus-Passion van het Concertgebouworkest op de radio kwam – precies honderd jaar geleden.

Om aandacht te vragen voor de nodige restauratie van Het Concertgebouw startte in 1984 de serie Wereldberoemde Symfonieorkesten. Veertig jaar na dato is die nog steeds springlevend.

In maart staat Offertorium van Sofia Goebaidoelina (1931-2025) bij het Concertgebouworkest op het programma. De eerste uitvoering van dit vioolconcert was in 1991, twee jaar nadat het orkest kennis had gemaakt met de muziek van deze vooraanstaande componiste.

Het Concertgebouworkest gaat voor de 25ste keer in zijn geschiedenis op tournee naar de Verenigde Staten. Hoe ging dat in 1954, toen het orkest voor de eerste keer de grote oversteek maakte?

In 1954 trad het Concertgebouworkest voor het eerst op in de Verenigde Staten. Die tournee, met Eduard van Beinum en Rafael Kubelík als dirigenten, startte met een bijzonder concert in het gebouw van de Verenigde Naties: het Concertgebouworkest als politiek instrument.

Ter gelegenheid van het 200ste geboortejaar van Anton Bruckner speelt het Concertgebouworkest zijn negen genummerde symfonieën. De weinig gespeelde Eerste en Tweede symfonie komen respectievelijk in december en september aan bod. De uitvoeringen maken deel uit van een orkesttraditie die langzaam op gang kwam.

Het Concertgebouworkest kent een rijke opera­traditie. Maar Willem Mengelberg, eerste dirigent van 1895 tot 1945, ­waagde zich slechts bij uitzondering aan het genre. Op 28 april 1917 werkte hij voor het eerst mee aan een opvoering van Ludwig van ­Beethovens Fidelio in de Amsterdamse Stadsschouwburg.

Wie professioneel muziek wilde blijven maken tijdens de Tweede Wereldoorlog was verplicht lid te worden van de Kultuur­kamer, Joden natuurlijk uitgesloten. Het bracht in Amsterdam een levendig ‘ondergronds’ muziekleven op gang.

Op 30 maart 1924 zond de Nederlandsche Seintoestellen Fabriek voor het eerst een abonnementsconcert uit van het destijds nog niet koninklijke Concertgebouworkest. Het was het begin van een lange en vruchtbare samenwerking tussen het orkest en wat tegenwoordig AVROTROS is.

Orkest-archivaris Nico Steffen schreef in mei 2004 een verhaal bij het 80-jarig jubileum van de samenwerking tussen AVRO en het Concertgebouworkest. Van zijn tekst verscheen destijds een sterk gereduceerde versie. Nu de band tussen omroep en orkest een eeuw bestaat, volgt hier alsnog het hele artikel.

In februari speelt het Concertgebouworkest de ­Gurre-Lieder van de 150 jaar geleden geboren Arnold Schönberg. De vorige uitvoering van het ­gigantische werk vond ruim honderd jaar geleden plaats, onder leiding van de componist zelf. Zowel publiek als critici waren lyrisch.

Al meer dan een halve eeuw weet pianiste Mitsuko Uchida het ­Concertgebouw-publiek te betoveren. We kijken terug op een muzikaal pad dat alleen maar omhoog leidde, en waarin Beethoven vaak een prominente plek innam.

Precies 100 jaar geleden voerde het Concertgebouworkest Maurice Ravels Ma mère l’Oye uit onder leiding van de componist. Hoe kwamen die concerten tot stand en wat vond men ervan?

Het Concertgebouw en het Concertgebouworkest ontwikkelen steeds meer concerten en andere activiteiten om ook het jongste publiek enthousiast te maken voor klassieke muziek. De kiem werd een eeuw geleden al gelegd, toen voor het eerst jeugdconcerten werden gegeven. 

De muziek van Alban Berg is bij het Concertgebouworkest lange tijd geen vanzelfsprekend onderdeel van het repertoire geweest. De uitvoeringen van de Drei Orchesterstücke in 1961 onder Hans Rosbaud droegen in belangrijke mate bij aan de acceptatie van deze nieuwe klanken.