Hoe luister je met een kunstoor?

Wat betekent luisteren voor u?

‘Vroeger betekende luisteren voor mij: open staan. Alles kwam als vanzelfsprekend binnen. Nu ik een cochleair implantaat heb, een kunstoor, betekent luisteren: aandacht. Ik moet naar de bron van het geluid toegaan, zo dicht mogelijk op de muziek zitten, op iemands stem. Dit is wel mooi: als je met veel aandacht naar iemand luistert, kom je dichter bij die persoon. Als ik niet heel bewust aandacht besteed aan geluiden, hoor ik ze wel maar kan ik ze niet duiden.

Dat geldt ook voor muziek. Ik gaf vroeger veel luistercursussen. Toen ik mijn gehoor begon te verliezen dacht ik dat ik de modulaties en harmonieën in een symfonie niet meer goed zou kunnen duiden. Dat klopt ook, hoewel mijn luisterconcentratie is toegenomen. Ik leer mezelf om op een andere manier van muziek te genieten.’

Luistert u anders dan anderen?

‘Het CI, het cochleair implantaat, geeft een geluid dat je je niet kunt voorstellen. Het CI speelt wel met het binnenoor en de gehoorzenuw, maar het produceert een heel kunstmatig geluid. Gelukkig kan het brein aan veel wennen. Muziek is veelomvattend, er zit ritme in, er klinken instrumenten met hoge en lage tonen, vaak hoor je ook nog tekst. Daar moet het brein hard voor werken.

‘Ik luister via twintig elektroden, iemand met een goed gehoor via 3000 gezonde trilharen’

Er is training voor nodig als je met een kunstoor wil luisteren. Hetzelfde geldt voor natuurgeluiden, daarin is ook veel te horen en te onderscheiden.’

Wat hoort u graag?

‘Vroeger, toen ik merkte dat ik slechter ging horen, vond ik de stilte bedreigend. Nu vind ik stilte fijn, ik hou ook van natuurgeluiden, van rust. Ik heb de overstap gemaakt van de symfonie naar de piano, de cello, naar een kleiner geluid. Anders is het te veel informatie. Mensen met een prettige, sonore stem, daar luister ik graag naar. Het was heel fijn om gaandeweg te ontdekken dat ik weer graag luister; ik ben het horen enorm gaan waarderen.’

Wat wilt u liever niet horen?

‘Herrie, verkeer, boren, onnodige lawaaidingen. Het implantaat geeft dat soort geluiden onverminderd door, ze worden er niet uitgefilterd en gaan dwars door al je doelgeluiden heen. Dat is heel lastig. Als je buiten komt en het waait, dan lijkt het alsof ik een microfoon vol in de wind hoor. De geluidsvervuiling in de wereld is enorm. Mensen overvoeren zichzelf met geluid. Het verbaast me hoe achteloos men met zijn gehoor om kan gaan, levensgevaarlijk.’

Wat is het mooiste dat u ooit gehoord heeft?

‘Ik heb heel veel moois mogen horen, muziek die me heeft bewogen en ontroerd. Stemmen van mensen van wie je veel houdt, die je mooie dingen vertellen. De Vierde symfonie van Mahler met dat schitterende begin, lie­deren van Schubert, de Negende van Beethoven, Brahms’ Vioolconcert.

Als je Bernard Haitink zag dirigeren: je keek naar de punt van zijn dirigeerstokje en je wist wat er ging komen, geweldig. Omdat ik niet meer normaal kan horen, worden deze ervaringen niet meer gevoed. Ik luister via twintig elektroden, iemand met een goed gehoor via 3000 gezonde trilharen, dat is een behoorlijk verschil. Aan de andere kant: in een berghut zet ik mijn oor uit als er gesnurkt wordt, heel prettig.’

Wat zou u mensen ooit nog willen laten horen?

‘Ik zou mijn bondgenoten met een implantaat willen laten weten dat muziek werkt, maar dat je er moeite voor moet doen. Als je een berg op wilt, moet je trainen, die berg komt niet naar jou toe. Wanneer je van het uitzicht wil genieten, zal je echt zelf die berg moeten beklimmen. Als je daartoe bereid bent, lukt het. En het maakt niet uit van welke muziek je houdt. Je kunt vertrouwen hebben.’

 
Joke Veltman maakte een film over het luisteren met een CI. Bekijk ‘m hier: