Geheimen van de Kleine Zaal
door Marlou van Rijn 30 jan. 2020 30 januari 2020
Verdwenen cartouches, holle pilaren, een verborgen deurtje – de Kleine Zaal van Het Concertgebouw kent vele geheimen. Na de kelder en de Grote Zaal verkent Preludium de zaal waar muziek dichterbij komt.
Misschien nog wel spannender dan in de Grote Zaal: de eerste klanken van een concert in de Kleine Zaal. Je zit met je neus bovenop de muziek, en soms zelfs zo dichtbij dat je de musici kan horen ademhalen.
Het is precies wat architect Dolf van Gendt met zijn ontwerp voor ogen had: een intieme concertzaal voor kamermuziek. Inspiratie voor de ovalen vorm kreeg hij van de muziekzaal in het honderd jaar eerder gebouwde Felix Meritis aan de Keizersgracht. Hij hoopte de mooie akoestiek van die zaal te kunnen repliceren. Dat is hem goed gelukt.
Misschien nog wel spannender dan in de Grote Zaal: de eerste klanken van een concert in de Kleine Zaal. Je zit met je neus bovenop de muziek, en soms zelfs zo dichtbij dat je de musici kan horen ademhalen.
Het is precies wat architect Dolf van Gendt met zijn ontwerp voor ogen had: een intieme concertzaal voor kamermuziek. Inspiratie voor de ovalen vorm kreeg hij van de muziekzaal in het honderd jaar eerder gebouwde Felix Meritis aan de Keizersgracht. Hij hoopte de mooie akoestiek van die zaal te kunnen repliceren. Dat is hem goed gelukt.
Geheimen van de Grote Zaal
De orkestbibliotheek: een ondergrondse schat
Geheimen van de Kleine Zaal
Zo pak je een orkest in voor een tournee
De kelder van Het Concertgebouw
Zo wordt een livestream opgenomen
Hier staan de 9 vleugels van Het Concertgebouw
Meekijken bij het Zondagochtend Concert
Meekijken met de orkestbodes
Digitaal rondneuzen in de Concertgebouwbuurt
De zolder op
Componisten op de bok
Concertgebouworkest op Zomertournee
De slagwerkkamer
Op tournee naar IJsland
Hoe wordt een instrument gerestaureerd?
Symfonische knipbeurt
Poppen spelen Bartóks Wonderbaarlijke mandarijn
Op tournee in Japan en Korea
De bijzondere bazuinen van operahuis La Scala
Op 12 mei 1888, een maand na de opening van Het Concertgebouw, vond het eerste concert plaats in de Kleine Zaal. Overigens werd er destijds niet alleen naar muziek geluisterd, maar er werd ook gedanst. Het podium en de (toen nog) 450 losse stoelen konden makkelijk worden weggehaald, en de musici verhuisden bij dansfeestjes naar het balkon. Zo ontstond een balzaal.
Op 12 mei 1888, een maand na de opening van Het Concertgebouw, vond het eerste concert plaats in de Kleine Zaal. Overigens werd er destijds niet alleen naar muziek geluisterd, maar er werd ook gedanst. Het podium en de (toen nog) 450 losse stoelen konden makkelijk worden weggehaald, en de musici verhuisden bij dansfeestjes naar het balkon. Zo ontstond een balzaal.
-
Sebastiaan Landkroon
Bij het openen van het hek naar de garderobe van de Kleine Zaal, foto: Anne Stuart
Sebastiaan Landkroon
Bij het openen van het hek naar de garderobe van de Kleine Zaal, foto: Anne Stuart
-
De deuren van de Kleine Zaal
foto: Anne Stuart
De deuren van de Kleine Zaal
foto: Anne Stuart
-
Sebastiaan Landkroon
Bij het openen van het hek naar de garderobe van de Kleine Zaal, foto: Anne Stuart
Sebastiaan Landkroon
Bij het openen van het hek naar de garderobe van de Kleine Zaal, foto: Anne Stuart
-
De deuren van de Kleine Zaal
foto: Anne Stuart
De deuren van de Kleine Zaal
foto: Anne Stuart
De route naar de Kleine Zaal was in die dagen wel iets anders dan tegenwoordig. Op tijd komen was nóg belangrijker, want het publiek van beide zalen liep grotendeels dezelfde route: de ingang van de Kleine Zaal bevond zich in de bovengang achter de Grote Zaal. Het gedrang was een belangrijke reden voor de aanleg van een glazen ombouw met aparte opgang vanuit de entreehal, die in 1989 werd opgeleverd.
Welke geheimen kent deze intieme zaal?
Sebastiaan Landkroon, al vijfentwintig jaar rondleider en suppoost bij Het Concertgebouw, kent elke steen. Speciaal voor Preludium deelt hij een paar mooie verhalen.
De route naar de Kleine Zaal was in die dagen wel iets anders dan tegenwoordig. Op tijd komen was nóg belangrijker, want het publiek van beide zalen liep grotendeels dezelfde route: de ingang van de Kleine Zaal bevond zich in de bovengang achter de Grote Zaal. Het gedrang was een belangrijke reden voor de aanleg van een glazen ombouw met aparte opgang vanuit de entreehal, die in 1989 werd opgeleverd.
Welke geheimen kent deze intieme zaal?
Sebastiaan Landkroon, al vijfentwintig jaar rondleider en suppoost bij Het Concertgebouw, kent elke steen. Speciaal voor Preludium deelt hij een paar mooie verhalen.
-
De wandelgang rondom de Kleine Zaal
foto: Anne Stuart
De wandelgang rondom de Kleine Zaal
foto: Anne Stuart
-
De wandelgang rondom de Kleine Zaal
foto: Anne Stuart
De wandelgang rondom de Kleine Zaal
foto: Anne Stuart
De wandelgang
Aan de buitenkant van de omloop zijn zes zwarte, gietijzeren zuilen te zien. Deze zijn níet – zoals het verhaal gaat – afkomstig uit de muziektent in de voormalige tuin van het gebouw, maar droegen de veranda die vastzat aan de Spiegelzaal. In 1922 zijn in de vroegere tuin woonhuizen gebouwd, een deel hiervan is nu kantoorruimte van Het Concertgebouw.
De wandelgang
Aan de buitenkant van de omloop zijn zes zwarte, gietijzeren zuilen te zien. Deze zijn níet – zoals het verhaal gaat – afkomstig uit de muziektent in de voormalige tuin van het gebouw, maar droegen de veranda die vastzat aan de Spiegelzaal. In 1922 zijn in de vroegere tuin woonhuizen gebouwd, een deel hiervan is nu kantoorruimte van Het Concertgebouw.
-
Een paar laureaten van Dutch Classical Talent
op de muur van de Kleine Zaal, foto: Anne Stuart
Een paar laureaten van Dutch Classical Talent
op de muur van de Kleine Zaal, foto: Anne Stuart
-
De vroegere ramen in de Kleine Zaal
De openingen zijn nu bedekt met panelen, foto: Anne Stuart
De vroegere ramen in de Kleine Zaal
De openingen zijn nu bedekt met panelen, foto: Anne Stuart
-
Een paar laureaten van Dutch Classical Talent
op de muur van de Kleine Zaal, foto: Anne Stuart
Een paar laureaten van Dutch Classical Talent
op de muur van de Kleine Zaal, foto: Anne Stuart
-
De vroegere ramen in de Kleine Zaal
De openingen zijn nu bedekt met panelen, foto: Anne Stuart
De vroegere ramen in de Kleine Zaal
De openingen zijn nu bedekt met panelen, foto: Anne Stuart
De laureaten
Op de oorspronkelijke buitenmuur zijn de prijswinnaars vereeuwigd van de Dutch Classical Talent Award, ingesteld in 1949 en toen Vriendenkrans genoemd. De vroegere ramen zijn vervangen door dichte panelen en twee nieuwe zaalingangen.
De laureaten
Op de oorspronkelijke buitenmuur zijn de prijswinnaars vereeuwigd van de Dutch Classical Talent Award, ingesteld in 1949 en toen Vriendenkrans genoemd. De vroegere ramen zijn vervangen door dichte panelen en twee nieuwe zaalingangen.
-
De Kleine Zaal
foto: T. Lievense
De Kleine Zaal
foto: T. Lievense
-
De stoelen van de kleine zaal
foto: Anne Stuart
De stoelen van de kleine zaal
foto: Anne Stuart
-
De Kleine Zaal
foto: T. Lievense
De Kleine Zaal
foto: T. Lievense
-
De stoelen van de kleine zaal
foto: Anne Stuart
De stoelen van de kleine zaal
foto: Anne Stuart
De cijfers
De zaal is 20 meter lang en 15 meter breed en biedt plaats aan 439 bezoekers. Boven elk van de twaalf bogen bevindt zich een cartouche met een componistennaam. Slechts drie namen zijn niet ook te vinden in de Grote Zaal: Hiller, Grieg en Saint-Saëns. Gordijnen dempen de nagalm van de muziek. Zonder bezoekers, stoelen en gordijnen is die wel zeven seconden (foto: T. Lievense).
De cijfers
De zaal is 20 meter lang en 15 meter breed en biedt plaats aan 439 bezoekers. Boven elk van de twaalf bogen bevindt zich een cartouche met een componistennaam. Slechts drie namen zijn niet ook te vinden in de Grote Zaal: Hiller, Grieg en Saint-Saëns. Gordijnen dempen de nagalm van de muziek. Zonder bezoekers, stoelen en gordijnen is die wel zeven seconden (foto: T. Lievense).
-
Achter de schermen bij de Kleine Zaal
de ruimte tussen de kleedkamers, foto: Hans Roggen
Achter de schermen bij de Kleine Zaal
de ruimte tussen de kleedkamers, foto: Hans Roggen
-
Achter de schermen bij de Kleine Zaal
de ruimte tussen de kleedkamers, foto: Anne Stuart
Achter de schermen bij de Kleine Zaal
de ruimte tussen de kleedkamers, foto: Anne Stuart
-
Achter de schermen bij de Kleine Zaal
de ruimte tussen de kleedkamers, foto: Hans Roggen
Achter de schermen bij de Kleine Zaal
de ruimte tussen de kleedkamers, foto: Hans Roggen
-
Achter de schermen bij de Kleine Zaal
de ruimte tussen de kleedkamers, foto: Anne Stuart
Achter de schermen bij de Kleine Zaal
de ruimte tussen de kleedkamers, foto: Anne Stuart
Het voorportaal
De zaal heeft zijn eigen kleedkamers voor musici. Achter de gecapitonneerde deur is een trap naar beneden, die uitkomt op het halletje achter het podiumgordijn, waar musici op- en afkomen (foto Hans Roggen).
Het voorportaal
De zaal heeft zijn eigen kleedkamers voor musici. Achter de gecapitonneerde deur is een trap naar beneden, die uitkomt op het halletje achter het podiumgordijn, waar musici op- en afkomen (foto Hans Roggen).
-
Uitgeklapt trapje naar het podium
in de Kleine Zaal, foto: Anne Stuart
Uitgeklapt trapje naar het podium
in de Kleine Zaal, foto: Anne Stuart
-
Ingeklapt trapje naar het podium
in de Kleine Zaal, foto: Anne Stuart
Ingeklapt trapje naar het podium
in de Kleine Zaal, foto: Anne Stuart
-
Uitgeklapt trapje naar het podium
in de Kleine Zaal, foto: Anne Stuart
Uitgeklapt trapje naar het podium
in de Kleine Zaal, foto: Anne Stuart
-
Ingeklapt trapje naar het podium
in de Kleine Zaal, foto: Anne Stuart
Ingeklapt trapje naar het podium
in de Kleine Zaal, foto: Anne Stuart
Kiekeboe
Het trappetje naar het podium is in ingeklapte vorm niet zichtbaar. De greep is een oude zaaldeurknop uit de jaren 1950.
Kiekeboe
Het trappetje naar het podium is in ingeklapte vorm niet zichtbaar. De greep is een oude zaaldeurknop uit de jaren 1950.
-
Het Concertgebouw Sextet
met suppoost Sebastiaan Landkroon en redacteur Marlou van Rijn, foto: Anne Stuart
Het Concertgebouw Sextet
met suppoost Sebastiaan Landkroon en redacteur Marlou van Rijn, foto: Anne Stuart
-
Concertgebouw Sextet
door Johan van Hell, ca. 1920 (na restauratie)
Concertgebouw Sextet
door Johan van Hell, ca. 1920 (na restauratie)
-
Het Concertgebouw Sextet
met suppoost Sebastiaan Landkroon en redacteur Marlou van Rijn, foto: Anne Stuart
Het Concertgebouw Sextet
met suppoost Sebastiaan Landkroon en redacteur Marlou van Rijn, foto: Anne Stuart
-
Concertgebouw Sextet
door Johan van Hell, ca. 1920 (na restauratie)
Concertgebouw Sextet
door Johan van Hell, ca. 1920 (na restauratie)
De oude entree
Het grote schilderij door Johan van Hell in de voorhal hangt op een voorzetwand. Daarachter bevinden zich – nog steeds! – de deuren die vroeger vanaf de gang achter de Grote Zaal toegang gaven tot de Kleine Zaal. Aan de Grote-Zaalkant hangt nu de bronzen buste van Gustav Mahler.
De oude entree
Het grote schilderij door Johan van Hell in de voorhal hangt op een voorzetwand. Daarachter bevinden zich – nog steeds! – de deuren die vroeger vanaf de gang achter de Grote Zaal toegang gaven tot de Kleine Zaal. Aan de Grote-Zaalkant hangt nu de bronzen buste van Gustav Mahler.
-
De Kleine Zaal vroeger
foto uit 1919
De Kleine Zaal vroeger
foto uit 1919
-
De Kleine Zaal vroeger
foto uit 1919
De Kleine Zaal vroeger
foto uit 1919
Een eeuw geleden
In 1919 prijkten er nog drie lege cartouches op het balkon. Rechts valt daglicht binnen door een van de inmiddels verdwenen ramen. De geopende deur linksboven geeft nog steeds toegang tot het balkon.
Een eeuw geleden
In 1919 prijkten er nog drie lege cartouches op het balkon. Rechts valt daglicht binnen door een van de inmiddels verdwenen ramen. De geopende deur linksboven geeft nog steeds toegang tot het balkon.
-
Een verstopt deurtje in de Kleine Zaal
achter het balkon, foto: Anne Stuart
Een verstopt deurtje in de Kleine Zaal
achter het balkon, foto: Anne Stuart
-
Een verstopt deurtje in de Kleine Zaal
achter het balkon, foto: Anne Stuart
Een verstopt deurtje in de Kleine Zaal
achter het balkon, foto: Anne Stuart
Het verborgen deurtje
Onder de cartouche van Brahms op het balkon zit een ‘verborgen deurtje’. Het geeft toegang tot een gang rondom het bovenste gedeelte van de Kleine Zaal. Hier zijn onder meer techniekinstallaties te vinden.
Met eigen ogen de geheimen van Het Concertgebouw ontdekken?
Ga naar Rondleidingen op de website van het Concertgebouw.
Het verborgen deurtje
Onder de cartouche van Brahms op het balkon zit een ‘verborgen deurtje’. Het geeft toegang tot een gang rondom het bovenste gedeelte van de Kleine Zaal. Hier zijn onder meer techniekinstallaties te vinden.
Met eigen ogen de geheimen van Het Concertgebouw ontdekken?
Ga naar Rondleidingen op de website van het Concertgebouw.