Weinig componisten zijn zo met elkaar verbonden als Johannes Brahms, Robert Schumann en Clara Schumann. Clara en Robert leerden elkaar kennen toen Clara nog maar acht was en Robert zeventien. Meer dan vijfentwintig jaar later kwam de twintigjarige Brahms in hun leven. Volgens Robert was Brahms een genie en Clara zei dat hij door God gezonden was. Brahms had sterke gevoelens voor Clara maar deze zijn waarschijnlijk nooit beantwoord, ook niet na de vroegtijdige dood van Robert. Ze bleven echter nauw verbonden. Minder dan een jaar na Clara’s overlijden stierf Brahms ook. Hoewel Brahms en Robert Schumann bekender bleven vanwege hun composities, werd Clara tijdens haar 61-jarige concertcarrière gezien als een van de beste pianisten van haar tijd. 

Het duurde even voor Robert en Clara konden trouwen. Clara’s vader, Schumanns pianoleraar Friedrich Wieck, deed er alles aan om het huwelijk tegen te houden. Schumann dronk behoorlijk veel en werd niet gezien als een geschikte partij voor zijn wonderkind. Het koppel bleef volharden en dwong het huwelijk bij de rechter af. Ze trouwden in 1840, de dag voor Clara’s 21ste verjaardag. Een jaar later werd hun eerste kind geboren en in de volgende dertien jaar volgden er nog zeven. 

Het begin van het huwelijk was gelukkig, al vond Robert het moeilijk als Clara op tournee ging. Thuis kwijnde hij weg, als hij meeging stond hij in haar schaduw. Terwijl Clara begin 1842 op tournee was, doodde hij de tijd met het bestuderen van strijkkwartetten van Haydn, Mozart en Beethoven, die hij integraal had aangeschaft. Hij was te depressief en dronk te veel om zelf te kunnen componeren. Toen Clara terugkeerde, klaarde hij op en aan het eind van het jaar had hij drie strijkkwartetten, een pianotrio, een pianokwartet en zijn beroemdste kamermuziekwerk, het Pianokwintet in Es groot, gecomponeerd. Het kwintet droeg hij op aan Clara. Het mengsel van virtuoze pianopassages en karakteristieke gracieuze Schumann-momenten maakt het een uniek stuk in het kamermuziekrepertoire. 

In de zomer van 1853, het jaar waarin de Schumanns Johannes Brahms leerden kennen, was Clara weer begonnen met componeren, iets wat ze van kinds af aan al gedaan had. De Drie romances voor viool en piano behoren tot de laatste stukken die ze componeerde. Na Roberts dood in 1856 gaf ze het componeren op om zich verder te wijden aan de promotie van zijn en Brahms’ muziek. Clara droeg de romances op aan de violist Joseph Joachim, met wie ze de stukken ook speelde op hun vele tournees. Robert en Clara gebruikten de titel romance voor lyrische, tedere of sentimentele stukken. Viool en piano zijn volledig gelijkwaardig. De eerste romance begint in zigeunersferen voordat een centraal thema met arpeggio’s volgt. Het eindigt weer in de sfeer van het begin. De tweede romance is donkerder en weemoedig. De laatste lijkt op de eerste en heeft langere melodieën met sprankelende begeleiding. 

Het eerste deel van Schumanns Pianokwintet begint met een krachtig thema waar al het andere thematische materiaal in dit deel op voortborduurt. Het heeft grote contrasten tussen uitbundigheid en zachte lyriek. Het tweede deel is een dodenmars met twee contrasterende episodes. Het derde deel is een scherzo waarin Schumann laat zien wat een vindingrijke componist kan doen met stijgende en dalende toonladders. Er zijn twee contrasterende middendelen. Het vierde deel is onorthodox in toonsoortenschema en structuur. De verschillende thema’s leiden naar een geweldige climax die gevolgd wordt door een coda waarin de pianist met zijn rechterhand het hoofdthema met de grote sprongen van het eerste deel speelt terwijl de andere instrumenten hier tegenin het eerste thema van de finale als fuga spelen. 

In 1857 werd Johannes Brahms op Clara’s voorspraak haar opvolger aan het hof van Prins Leopold III in Detmold. Hij moest pianolessen geven, een vrouwenkoor dirigeren en kamermuziekconcerten organiseren. Het gaf hem ook de gelegenheid om emotioneel bij te komen na het overlijden van Robert Schumann, een heftige liefdesaffaire en de relatie met Clara die nu in een ander daglicht kwam te staan. De composities uit Brahms’ Detmoldse tijd waren projecten waarin hij zijn compositietechniek vervolmaakte. De serenades zijn vruchten uit deze periode, geïnspireerd door Mozarts serenades en grootschalige kamermuziekwerken van onder anderen Beethoven en Schubert. Brahms componeerde zijn Eerste serenade in D groot voor een nonet van strijkers en blazers. In 1858 bewerkte hij het stuk op advies van Joseph Joachim voor symfonieorkest. 

De serenade begint in landelijke stemming met drones – een aanhoudende toon – in de strijkers en een perfect hoornthema in de melodie. Het deel eindigt met een betoverend coda, pianissimo, waarin niets meer herinnert aan het energieke begin. Het eerste Scherzo is donkerder van karakter met een warm, opgewekt middendeel. Het langzame deel is ontroerend en glorieus, het hart van de serenade. Het geluid is op en top Brahms, zeker in het begin met de instrumenten in de lage registers. Het laatste woord in dit deel is aan de fluit. Hierna volgen de twee menuetten, het eerste met een trio voor blazers en het tweede met een expressieve rol voor de viool. Dan volgt een robuust tweede Scherzo dat doet herinneren aan de Zesde symfonie ‘Pastorale’ van Beethoven. De finale houdt het energieke karakter vast en het einde is een jubelend coda waarin alle elementen nog even terugkomen.