Pianist Simon Trpčeski: ‘Ik omarm alle aspecten van het leven’

Een dag eerder teruggekomen uit Singapore lijkt hij geen last te hebben van een jetlag. ‘Ik leef in mijn eigen tijdzone’, zegt hij grappend. ‘En we hebben er een week aan vastgeplakt met het gezin.’ Met concerten over de hele wereld lijkt zijn leven ­behoorlijk hectisch, maar Simon Trpčeski bewaakt de balans. ‘Ik wil geen slaaf van mijn beroep worden en alleen leven in het vliegtuig en de concertzaal. Tijd doorbrengen met de mensen die je lief zijn inspireert en geeft voldoening.’

Zijn persoonlijk leven is vervlochten met het programma dat hij in de Grote Zaal zal spelen. ‘De variaties van Beethoven markeren een zeer uitdagende periode uit mijn leven. Tijdens covid lag mijn werk stil, net als bij veel collega’s. Dat was echt heel moeilijk. Maar ik ben een vechter, dat heb ik van mijn vader – vandaag is zijn twintigste sterfdag – geleerd. Hij heeft mij altijd gesteund en hoewel hij rechter was, was hij altijd zeer geïnteresseerd in de kunsten. Ik besloot in mijzelf te investeren en ben naar Berlijn gegaan om mijn cd Variations op te nemen. In zijn variaties op een thema uit de opera Das ­Waldmädchen zoekt Beethoven zijn eigen taal. In de mineurvariaties brengt hij niet zozeer de gebruikelijke melancholie in, maar eerder drama [Trpčeski spreekt het woord uit met nadruk en een rollende r]. En in het interessante einde hoor je zijn kennis van en respect voor Bach en de Barok. Het is een mooie positieve opening van het programma.’

‘Met Tsjaikovski’s ­Oktober uit ‘De seizoenen’ gaan we echt naar een melancholische sfeer. Het is tenslotte bijna herfst. Ik ben over het algemeen positief ingesteld, maar ik houd ervan om alle aspecten van het leven te omarmen. De eenvoud van expressie maakt Tsjaikovski onvergelijkbaar met andere componisten. Het is alsof in Dumka (je zou het kunnen vertalen als ‘overpeinzing’) het verhaal verder gaat. Het middengedeelte is naïef en puur, je hoort de bijna kinderlijke geest van Tsjaikovski. En de volksmuziek grijpt terug naar de traditie, zijn familiewortels.’ Ook voor Trpčeski zijn die wortels heel belangrijk. De bescheiden, liefdevolle omgeving van zijn jeugd houdt hem in evenwicht. ‘Ik ben opgegroeid met veel muziek en blijheid in een klein appartement, met z’n vijven plus mijn grootmoeder. We hadden het niet breed maar waren toch rijk. Die kracht kun je niet met woorden beschrijven, het heeft gezorgd voor diepe wortels in een stabiele grond. Het heeft mij geholpen op het uitdagende pad van pianist worden.’ Lachend: ‘Hier in de Balkan zijn we heel expressief, spontaan en flexibel, misschien niet zo goed georganiseerd en gedisciplineerd als in een deel van het Westen, maar we hebben dus andere kwaliteiten die veel meer diepte in de interpretatie van de muziek kunnen geven.’

‘Na Dumka blijven we in dezelfde toonsoort c klein voor de 32 variaties op een eigen thema van Beethoven. Na het melancholische einde van Tsjaikovski keren we met één uitgesproken akkoord weer terug naar het drama [met dezelfde rollende r uitgesproken]. Beethoven gebruikte deze toonsoort vaker om zijn emoties uit te drukken, denk maar aan zijn Vijfde symfonie. Het is een dramatische, soms pijnlijke, autobiografie in tien minuten. De muziek beschrijft zijn revolutionaire karakter als componist en persoon, met al zijn onrust, moed en bravoure.’ 

Trpčeski heeft bedacht om het gedeelte voor de pauze zonder onderbreking achter elkaar door te spelen. ‘Dat is niet erg gebruikelijk, ik ben benieuwd hoe de mensen erop zullen reageren. Maar als mensen zich tussendoor willen uiten, dan zal ik daar natuurlijk flexibel op reageren. We zitten al in zoveel agenda’s gevangen. We moeten mensen ruimte geven om adem te halen. Wij musici zijn er dankzij het publiek. Ik applaudisseer voor hen als ik het podium op ga, als een teken van dankbaarheid. Ik ben dankbaar dat mensen heel warm reageren op wat ik met hen deel. Dat zegt hopelijk iets over mijn kunst, maar ik denk ook dat ze voelen dat ik mezelf ben. Ik ben me ervan bewust dat ik bevoorrecht ben dat ik muziek kan maken en delen. En bovendien kan ik er ook nog van leven in een wereld waar niet overal de eerste levensbehoeften zeker zijn. Ik probeer dat ook door te geven aan mijn kinderen, we moeten dankbaar zijn, niets voor lief nemen.’ 

‘We zijn niet geboren om alleen te leven’

Die sociale betrokkenheid uit zich ook in het feit dat de pianist samenwerkt met het Macedonia Philharmonic Orchestra én met het Thessaloniki State Symphony Orchestra. ‘Ondanks alle politieke uitdagingen tussen Griekenland en Macedonië heb ik de orkesten samengebracht. Ik bouw graag culturele bruggen, het orkest uit Thessaloniki komt naar Skopje en ik ben de solist in Ravels Pianoconcert in G groot.’ Een heel andere culturele brug was het lied Ik heb mijn hele leven nog voor me, waarmee zijn dochter Lara in 2022 in Armenië deelnam aan het Junior Eurovisie Songfestival. ‘Mijn broer Jovan schreef samen met Lara de tekst, ik schreef de muziek.’

Het waren ook zijn kinderen die hem inspireerden om Pletnevs pianobewerking van Tsjaikov­ski’s Su­ite uit ‘De notenkraker’ op het repertoire te nemen. ‘Ik wilde iets voor ze doen nu ze nog jong zijn. Pletnev transformeert de piano in een orkest, dat is een grote uitdaging voor de pianist. Deze fenomenale muziek verdient het om het hele jaar gespeeld te worden, niet alleen met Kerstmis.’ Ravels Valses nobles et sentimentales brengen ­Trpčeski terug naar zijn debuut in de Kleine Zaal in 2003. Sindsdien trad hij vele malen in Amsterdam op, met en zonder orkest. ‘De meesterlijke kleuren van Ravel zullen in de Grote Zaal helemaal goed tot zijn recht komen. Ik kijk ernaar uit, ook naar de warme reactie van het ervaren Amsterdamse publiek. Ze zijn altijd heel open en vriendelijk. Ik ben een heel sociaal iemand, dat is onderdeel van mijn cultuur. Waar ik ook ben, ik houd ervan om mensen te ontmoeten, musici in het orkest, collega’s, mensen in het kantoor, dirigenten, vrienden, nieuwe mensen die mij willen ontmoeten… we zijn niet geboren om alleen te leven. Het leven leven kost tijd en energie, maar mijn vader zei: ‘Als je je tijd goed indeelt, heb je tijd voor alles.’ Ik geniet van het moment en koester dat. Het helpt je om naar buiten te kunnen brengen wat in je leeft, om dat op het podium met het publiek te kunnen delen. Dat is mijn levens­filosofie.’

Beluister ook de playlist bij dit artikel: