Peter Dijkstra: ‘Als dirigent probeer ik de energie van elke individuele zanger te sturen’

Dat het Nederlands Kamerkoor Peter Dijkstra strikte als chef, was destijds groot nieuws. Eindelijk was deze internationaal gevierde Nederlandse topdirigent – die al chef was geweest van het Zweeds Radio Koor en het Chor des Bayerischen Rundfunks in München – thuisgekomen bij ‘zijn’ Nederlands Kamerkoor. Dat het een gouden greep was blijkt alleen al uit het feit dat Dijkstra het koor inmiddels al bijna tien jaar leidt. ‘Never change a winning team’, zegt hij vrolijk. ‘Ik ben nu negen jaar chef en daarvoor was ik ook al regelmatig te gast, volgens mij voor het eerst in 1999. Ik heb uiteraard mijn eigen kleur gegeven aan het ensemble, maar ik voel ook heel sterk dat ik deel uitmaak van een decennialange traditie. Het Nederlands Kamerkoor bestaat al bijna negentig jaar. Ik heb het estafettestokje overgenomen van al die giganten die vóór mij chef-dirigent zijn geweest. Hetzelfde geldt natuurlijk voor de zangers die het stokje overnemen van hun voorgangers. Volgens mij is er een mooie balans ontstaan tussen de onmisbare ervaring van de vaste groep zangers die al vele jaren meezingen en de frisse energie van de nieuwe zangers. Samen voelen we ons verantwoordelijk om de traditie voort te zetten en het niveau te waarborgen of het liefst nog verder te ontwikkelen.’

Individu en collectief

Het Nederlands Kamerkoor heeft volgens Peter Dijkstra een duidelijk herkenbare eigen klank, anders dan bijvoorbeeld het Zweeds Radio Koor (waar hij sinds 2019 eredirigent is) en het Chor des Bayerischen Rundfunks (waar hij sinds 2022 opnieuw is aangesteld als artistiek leider). ‘Het Nederlands Kamerkoor heeft een grote flexibiliteit in de klank, die vrij helder en relatief strak is. Dat geldt al sinds de tijd van de eerste chef-dirigent, de vermaarde Felix de Nobel. Ik waak ervoor dat de klank niet te steriel of te gepolijst wordt, want dan gaat een koor al gauw zo onpersoonlijk klinken.

De klank die Dijkstra met het Nederlands Kamerkoor tevoorschijn tovert is uniek.

Ik vind het heel belangrijk dat er ook ruimte is voor individualiteit, zonder dat het co­llectief uit elkaar valt. Als dirigent probeer ik de energie van elke individuele zanger te sturen en te verbinden met de energie van de overige zangers, waardoor een pakkende totaalklank ontstaat waarin alle individuele stemmen soepel samenklinken.’ De klank die Dijkstra met het Nederlands Kamerkoor tevoorschijn tovert is uniek, maar zijn speciale aanpak is ook aanwezig in de klank van de andere koren die hij vaak dirigeert. ‘Ondanks het feit dat al die koren heel verschillend zijn, is er ook sprake van een soort ’Peter Dijkstra-effect’. Iedere dirigent creëert toch een eigen timbre. Hoe dat precies werkt is lastig te verwoorden, het is een magisch proces.’

Dijkstra benadrukt hoe fijn het is om met het Nederlands Kamerkoor te werken: ‘Mede dankzij de toewijding en vitaliteit van de zangers, maar ook vanwege de prettige samenwerking met de staf en iedereen die erbij betrokken is. Mijn eerste jaar als chef valt ongeveer samen met de start van Tido Visser als artistiek directeur van het koor. Tido zegt altijd: ‘één van de eerste dingen die ik heb gedaan toen ik bij het Nederlands Kamerkoor begon, was Peter Dijkstra bellen om hem te vragen of hij niet eindelijk eens onze chef-dirigent wilde worden’. Het klikt ontzettend goed, wij kunnen ontzettend goed samenwerken en onze lijst met mogelijke programma’s en ideeën is oneindig. Een van de eerste dingen die Tido en ik samen hebben opgezet is de jaarlijks terugkerende tournee met Bachs Weihnachtsoratorium, met wisselende orkesten en solisten.’

Kerst met B’Rock

‘Veel meer valt er met kerst niet te wensen’ schreef NRC naar aanleiding van de vorige kersttournee van het Nederlands Kamerkoor en het B’Rock Orchestra in 2016. ‘Dijkstra’s kracht zit hem vooral in de tekstgerichte helderheid, de intelligentie van zijn door B’Rock swingend vertolkte fraseringen en, bovenal, de energieke vurigheid die subtiliteit nergens verschroeit.’ Dat belooft veel goeds voor de aanstaande tournee, die op 10 december zoals gebruikelijk van start gaat in Het Concertgebouw. Elk jaar werkt het Nederlands Kamerkoor samen met een ander barokensemble uit de internationale top, dit keer komt B’Rock op herhaling. ‘Ik ken het orkest vrij goed, niet alleen van de eerdere samenwerkingen met het Nederlands Kamerkoor, maar ook dankzij verschillende tournees met het Chor des Bayerischen Rundfunks. Mijn interpretatie van Bachs meesterwerk is iedere keer weer anders en het eindresultaat verschilt uiteraard ook per orkest. Ik merk dat ik de laatste jaren steeds vrijer ben geworden, ik leg niet alles van te voeren vast en geef de musici graag de ruimte om hun ‘eigen ding’ te doen.

Als dirigent heb je een sturende functie, maar je luistert ook naar wat er komt en je laat je inspireren door de zangers en de spelers. Ondanks het feit dat Bach de zes delen van het Weihnachtsoratorium voor zes verschillende feestdagen heeft geschreven (van de kerstdagen tot en met de Epifanie op 6 januari) heeft hij wel een samenhangend oratorium ontworpen. Het Weihnachtsoratorium is voor ons een vast ankerpunt, net zoals Bachs Matthäus-Passion dat is rond Pasen. De kerstgedachte die het uitstraalt brengt licht in de donkere decembermaanden en biedt hoop op betere tijden. Of in theologische zin: de geboorte van Jezus Christus biedt verlossing, een hoopvol gegeven waar ik zelf als religieus mens veel waarde aan hecht. De manier waarop Bach de theologische teksten heeft getoonzet is geniaal. Het raakt je als luisteraar heel direct, of je nu vanuit een religieuze gedachte betrokken bent of ’gewoon’ als liefhebber van Bachs prachtige muziek. En ook voor de uitvoerende musici is het iedere keer weer een fantastische ontdekkingsreis.’