Geheime deuren in Het Concertgebouw

‘We hebben een uur om de geheimen van Het Concertgebouw te ontdekken,’ zegt rondleidster Beatrice Puijk terwijl ze voorop de rode trappen opgaat. ‘Laten we gauw beginnen.’ Een van die geheimen bevindt zich halverwege een van de trappenhuizen achter een onopvallende deur: de Koninklijke Ontvangkamer, een ruimte die door de leden van het Koninklijk Huis kan worden gebruikt wanneer ze Het Concertgebouw – Koninklijk sinds het 125-jarig jubileum in 2013 – bezoeken. Het eerste officiële koninklijke bezoek aan Het Concertgebouw was in 1898 bij het inwijdingsconcert van Wilhelmina.

Puijk wijst in de Julianafoyer naar een foto waarop te zien is dat de koningin onder het balkon zat. ‘De stoelen waren allemaal zo opgesteld dat alle gasten met hun zij naar haar toe waren gekeerd; het was niet netjes om met je rug naar de koningin te zitten.’ Alle deelnemers aan de rondleiding zijn jubileum­aandeelhouders. Nadat zij eind 2016 de laatste schenking aan hun aandeel verbonden hadden gedaan, besloten ze hun financiële steun aan Het Concertgebouw voort te zetten. Jan Klees is een van hen. Elke week gaat hij naar een concert. ‘Ik heb hier al zo veel prachtige muziek gehoord. Geweldig. Ik ben blij dat ik een steentje kan bijdragen, zodat ook volgende generaties van mooie concerten kunnen genieten. Hoe meer mensen dat doen, hoe beter. En het hoeft echt geen 10.000 euro per jaar te zijn. Kleinere bedragen helpen ook.’

Akoestisch stof

In de Kleine Zaal vertelt de rondleidster over de wereldwijd geroemde akoestiek van Het Concertgebouw. ‘Wist u dat Dolf van Gendt geen enkele ervaring had met akoestiek? De architect liet zich voor de Grote Zaal inspireren door het in 1943 verwoeste Neue Gewandhaus in Leipzig. En de Kleine Zaal is een kopie van de concertzaal van Felix Meritis aan de Keizersgracht in Amsterdam. Gelukkig pakte dat goed uit.’

Op het kozijn ligt een dikke laag stof. ‘Dat moet blijven liggen, weghalen heeft invloed op de akoestiek.’ 

Op het balkon onder de cartouche van Brahms zit een doorgang die je alleen ziet als je weet dat hij er zit. Achter de deur leidt een smalle, steile trap naar boven. ‘Wat een enorm contrast,’ zegt een van de aandeelhouders, ‘tussen de prachtige zalen en de functionele ruimtes die daar direct achter liggen. Overal staat, ligt of hangt wat. Elke vierkante meter van het gebouw is in gebruik.’ Bovenin zijn nog meer onverwachte ruimtes te vinden.

‘Als u hier naar binnen gaat, bevindt u zich in een tijdscapsule.’ Puijk opent de deur van een klein kamertje dat vroeger gebruikt werd voor het maken van radio-opnames. Via een raam – hoog rechtsboven, onder de Haydn-­cartouche – hadden de radio-omroepers goed zicht op het podium. Op het kozijn, dus ín de Grote Zaal, ligt een dikke laag stof. ‘Dat moet blijven liggen, weghalen heeft invloed op de akoestiek.’ De rondleiding gaat ­verder naar de nok van het gebouw waar een enorme hijs- en takelinstallatie het mogelijk maakt om bijvoorbeeld een vleugel naar een van de podiumringen van de Grote Zaal te ­tillen of de kroonluchters te laten zakken voor schoonmaak of onderhoud. Puijk: ‘Dankzij de financiële steun van particulieren kon deze installatie in 2014 vernieuwd worden.’

De trap

‘Die steun is hard nodig,’ benadrukt aandeelhouder Wenceslas Swets, ‘want de instandhouding van dit bijzondere gebouw kost veel geld.’ Swets kwam er op zijn zestiende voor het eerst en is ruim vijftig jaar later nog altijd een trouwe bezoeker. ‘Ook mijn kinderen sleep ik minstens één keer per jaar mee naar Het Concertgebouw zodat ze de sfeer ­kunnen proeven en hopelijk net als ik van ­klassieke muziek gaan houden.’

Van de zolder (zie foto) nu helemaal naar beneden. In de ­kelder, die in de jaren 1980 werd gebouwd, bevinden zich onder meer de Artiestenfoyer, opslag- en technische ruimtes, en repetitie-, stem- en kleedkamers. Er klinken toonladders, een trompettist smeert de ventielen van zijn instrument, er wordt gegeten, gekletst en omgekleed. ‘De tijd vliegt, mensen, snel naar de Grote Zaal,’ zegt Puijk. En groupe dalen de aandeelhouders de beroemde rode trap af naar het podium. ‘Stel je voor dat je zo’n lange jurk aan hebt en een viool in je hand’, zegt een deelneemster. ‘Wat moet het heerlijk zijn om in zo’n fantastische zaal op te treden.’

Voor de toekomst

Dankzij bijdragen van particulieren konden de Kleine Zaal, de Grote Zaal en de foyers op de begane grond worden gerenoveerd, werden alle zaalstoelen vervangen en ondergingen de gangen en trappenhuizen een gedaanteverwisseling. Om Het Concertgebouw in goede conditie te houden, blijven investeringen noodzakelijk. U kunt daaraan bijdragen. Voor meer informatie over de verschillende manieren waarop u Het Concertgebouw Fonds kunt ondersteunen, kunt u terecht bij directeur Jolien Schuerveld Schrijver via 020 573 04 12 of j.schuerveld@concertgebouw.nl.