Joyce DiDonato: War and Peace

Vanuit Barcelona, door DiDonato – tijdelijk – tot haar Europese basis verklaard, staat ze me telefonisch te woord. Ze geniet nog na van een hoogst noodzakelijke vakantie en is opvallend openhartig. Ondanks de ernst van het onderwerp, lacht ze graag. Zoals wanneer ze zichzelf een ‘retrozangeres’ noemt, vanwege haar grote voorkeur voor de barok­opera.

‘Ook in In War and Peace zing ik uitsluitend aria’s uit een tijd dat vrouwen nog niet meededen en de vrouwenrollen door castraten werden gezongen.’
Twee wereldpremières staan er op het programma: van de componisten Leonardo Leo en Niccolò Jommelli. De aria’s zijn afkomstig uit een Napolitaanse bibliotheek, waar nog veel onontdekte muziek moet zijn te vinden.

Maatschappelijk geëngageerd als zij is, wil ze ook met dit programma, bestaande uit war and peace-aria’s, een boodschap uitdragen en op z’n minst een discussie op gang brengen. ‘Na de dramatische gebeurtenissen in Parijs, maar ook elders in de wereld, is niet alleen prachtige muziek nodig, maar ook een boodschap van hoop’, legt ze uit.

‘Ik weet het, dat zijn grote woorden, en eigenlijk is dat te simpel. Meer dan hoop bieden, hoe belangrijk ook, wil ik mensen erop wijzen dat ze een keuze hebben. Dat we niet zomaar slachtoffers zijn, maar kunnen kiezen ­welke kant we opgaan. In ons persoonlijk leven, als individu, als gezin, als familie, als stad, land, als wereld. Gaan we mee in de chaos, in het tumult van Facebook en Twitter, waar fanatici hun politieke standpunten uitgillen, of kiezen we voor de weg naar vrede en harmonie?’

‘Deze aria’s van honderden jaren geleden wijzen de weg. Ze laten zien wat oorlog is, tonen de mensheid in zijn diepste ellende, zijn donkerste wezen. Maar ze zeggen ook wat sereniteit en vrede betekent, en hoe die te vieren. Die componisten hadden een wonderbaarlijk psychologisch inzicht! Dus keek ik met andere ogen naar deze oude aria’s, luisterde opnieuw naar de verhalen die ze ons vertellen. Ik denk dat het heel zinvol is deze spiegel voor te houden aan het publiek van 2016.’

Outfit

Voor bijpassende kleding deed DiDonato een beroep op de door haar bewonderde ­Vivienne Westwood, die ook de kostuums voor haar eerdere project Drama Queens ontwierp. ‘Ze maakte twee basiskostuums voor me, als je ze zo zou kunnen noemen – ­jurken klinkt te prozaïsch – prachtig passend bij de transitie van oorlog naar vrede. Ik wilde niet de lelijkheid en donkerte van de oorlog bezingen in een glamoureuze avondjurk, met lang blond haar. 

Wat ik draag moet het verhaal onderstrepen, maar wel op een modieuze, esthetische manier. Ook de make-up is aangepast, en het haar is korter, een soort ­Jeanne d’Arc-achtige coup. Het moet eruitzien als iemand die veel heeft meegemaakt. Daarna verandert de outfit in die van vrede, al hebben ze wel met elkaar te maken, want sinds de vroegste oudheid hebben ze bepaalde aspecten gemeen.’

Op mijn vraag of ze gelooft in de macht van muziek, antwoordt ze volmondig ja. ‘Duizend procent’, voor minder gaat ze niet. ‘De kracht van muziek, en kunst in het algemeen, maar muziek toch in het bijzonder, is dat zij het intellect overstijgt. Je kunt muziek op een intellectueel niveau benaderen, en dat kan heel bevredigend zijn, maar als muziek goed en integer wordt uitgevoerd, gaat ze aan de ratio voorbij. Dan is ze in staat direct het hart te bereiken.

Als we dat laten gebeuren en het verwelkomen, dan stelt het ons in staat een andere zienswijze te overwegen. Breng je muziek en theater samen, dan heeft het publiek empathie voor de hoofdfiguren: de verheven Dido, de arme Sesto, zelfs de valse Agrippina. We kunnen begrijpen waarom er zo heftig op wraak wordt gezonnen, waarom een getormenteerde ziel zo wanhopig naar rust en vrede verlangt.

Daardoor kunnen we misschien iets van die gevoelens in onszelf herkennen en brengt het ons op een ander niveau van bewustzijn dan wanneer we de krant lezen. Het gebeurt niet altijd, maar ik weet dat het mogelijk is. En dan gebeurt er een wonder.’

Roeping

Voor zover mogelijk blijft DiDonato nauw betrokken bij het wel en wee van jonge musici. ‘Ik voel me nog altijd student – die moeilijke tijd dat ik totaal geen zelfvertrouwen had – en ik begrijp heel goed wat jonge musici doormaken. Daarom geef ik masterclasses. En ik ben blij hun hand te kunnen vasthouden en ze op weg te helpen.