Dirigent Jaap van Zweden: ‘Door in Parijs een orkest te gaan leiden ga ik eigenlijk terug naar die eerste wortels’

Het Orchestre Philharmonique de Radio France is misschien niet het eerste orkest waar men aan denkt voor de serie Wereldberoemde Symfonie­orkesten. Toch behoort het tot het beste wat Frankrijk op symfonisch gebied te bieden heeft. Onder Marek Janowski, Myung-wun Chung en de laatste tien jaar onder Mikko Franck zijn een eigen traditie, klank en kleur opgebouwd die vanaf de kennismaking uitstekend bij Jaap van Zweden bleken te passen. 

In november 2023 ontmoetten Van Zweden en het orkest elkaar voor het eerst, toen hij in het Auditorium de Radio France als gastdirigent Mahlers Eerste symfonie en het Vioolconcert van John Adams uitvoerde. Van Zweden was ‘onder de indruk, en verleid door de kwaliteit van de musici’. ‘Ik voelde gelijk een klik. Er was een hele goede dynamiek en we vonden elkaar van meet af aan in onze kijk op musiceren. Ik had al met veel plezier met een aantal andere Franse orkesten gewerkt, maar nog niet met het Orchestre Philharmonique de Radio France. Wel had ik al horen zeggen dat het gezelschap het beste orkest van Frankrijk is en dat bleek te kloppen. Een paar dagen nadat ik dit orkest een week had geleid ben ik op verzoek van de orkestleden gevraagd of ik chef-dirigent wilde worden.’

‘Vanaf de allereerste repetitie was het duidelijk dat we onze nieuwe dirigent hadden gevonden’, zo omschreef trompettist Jean-Pierre Odasso, voorzitter van de orkestraad, die eerste ontmoeting met Van Zweden. ‘Zijn benoeming is een ware vreugde voor de musici en sluit aan op het werk dat is verricht met onze vorige dirigenten.’

Ook concertmeester Jiyoon Park spreekt vol lof over die eerste ontmoeting. ‘We voelden een sterke band toen we met hem samenwerkten. Ik herinner me nog de week dat we samen Mahlers Eerste symfonie speelden. Er was helderheid, emotie en een sterk gevoel voor richting. Hij wist precies hoe hij het beste in ons naar boven kon halen, en velen van ons voelden direct een diepe muzikale band.’

‘Ik ga op een safari van hedendaagse Franse componisten’

Waar de directie van het orkest hoopt dat de nieuwe chef-dirigent voortgaat op het pad dat door zijn voorgangers is ingeslagen en dat hij nieuwe publieksgroepen aanspreekt, rekent Park vooral op een heilzame omgang met de musici. ‘Ik hoop dat we een relatie kunnen opbouwen die gebaseerd is op vertrouwen, open communicatie en gedeelde muzikale doelen. Zo’n soort band is essentieel om samen iets echt betekenisvols te creëren.’

Voor de Nederlandse dirigent voelt de overgang naar het Franse orkest na avonturen in New York en Hongkong vooral als een terugkeer. ‘Dit orkest bestaat uit topmusici en ik verheug me enorm op de prachtige zaal. We hebben met het orkest al veel plannen en er staan verschillende internationale tournees gepland. Ik heb er veel zin in en niet in de laatste plaats omdat we in het heerlijke Parijs gaan wonen. Het voelt altijd een beetje alsof ik drie roots heb: Europese, Amerikaanse en Aziatische. Door in Parijs een orkest te gaan leiden ga ik eigenlijk terug naar die eerste wortels.’

Van Zweden staat internationaal bekend als een uitmuntend orkesttrainer en een man met een hart voor hedendaagse muziek. Twee kwaliteiten die ook in Parijs met open armen ontvangen worden. ‘Zelfs in een geweldig orkest is er altijd ruimte voor groei – vooral in hoe we naar elkaar luisteren en het geluid als één geheel vorm­geven’, zegt Park. ‘Het gaat niet alleen om perfecter spelen; het gaat erom dieper in de muziek te duiken, meer nuance te vinden, meer samenhang en meer bereidheid om risico’s te nemen. Een goede dirigent kan ons inspireren om die grenzen te verleggen.’

Eigentijdse muziek is daarbij een goed middel om nieuwe wegen en nieuwe klanken te ontdekken, weet Park door haar jarenlange ervaring in het orkest. ‘Hedendaagse muziek is een belangrijk onderdeel van de identiteit van ons orkest. We spelen regelmatig werken van Franse componisten zoals Pascal Dusapin, Camille Pépin en Benjamin Attahir. We zijn benieuwd hoe Jaap dit repertoire benadert en we willen samen de componisten van vandaag blijven ondersteunen.’

Deze maand nemen Van Zweden en het Orchestre Philharmonique de Radio France een werk mee van Thierry Escaich, voor de dirigent een eerste kennismaking. ‘Hedendaagse muziek blijft een speerpunt. Voor radio-orkesten is het vaak zelfs een van de opdrachten om nieuwe muziek op het programma te hebben. Meer in het algemeen is de klassieke muziek ten dode opgeschreven zonder nieuwe muziek, dus het is cruciaal dat wij als dirigenten nieuw repertoire omarmen. Ik heb daarbij persoonlijk veel zin om me te gaan verdiepen in hedendaagse Franse componisten, die voor mij relatief nieuw zijn. Escaich is een van de meest toonaangevende Franse componisten van dit moment. Ik ga op een safari van hedendaagse Franse componisten en daar hoort hij zonder meer tussen.’

Hij krijgt bij die verkenning van het hedendaagse Franse muziekleven alle steun van de musici, aldus Park, die zeker weet dat Van Zweden zich thuis gaat voelen bij het orkest en in Parijs. ‘Hoewel ik oorspronkelijk uit Korea kom, is Frankrijk mijn tweede thuis geworden. Wonen en werken in deze prachtige stad was altijd al een droom van mij. Na elk concert, als ik het Auditorium de Radio France uitstap en de Eiffeltoren vlak voor me zie schitteren in de nacht, besef ik weer hoe gelukkig ik ben. Een geluk dat ik ook Jaap van Zweden gun.’