Wat is muzieknotatie?

Waarvoor wordt muzieknotatie gebruikt?

Muzieknotatie is bedoeld om de toonhoogte en toonduur van de noten in een muziekstuk uit te drukken, en bevat andere aanwijzingen over de uitvoering van de muziek.

• De vijf lijnen van de notenbalk bepalen de toonhoogte.
• De sleutel – helemaal aan het begin van de balk – geeft aan hoe de toonhoogte op de notenbalk geïnterpreteerd moet worden. (zie ook G-sleutel, F-sleutel en C-sleutel)
• De vorm van een muzieknoot (ingekleurd of open, met of zonder vlag) geeft aan hoe lang een noot moet duren

notenschrift door de eeuwen heen

Daarnaast kan een componist aanwijzingen toevoegen over het tempo van de muziek, zoals bijvoorbeeld 'allegro', of voorschrijven hoe noten gespeeld moeten worden, zoals bijvoorbeeld 'staccato'.

Muzieknotatie kan muziek voor één speler bevatten, maar ook muziek voor alle instrumenten die in een muziekstuk voorkomen – handig voor bijvoorbeeld de dirigent. Dat laatste wordt de partituur van het stuk genoemd.

Oefen hier het herkennen van muzieknoten

Waar komt muzieknotatie vandaan?

Muzieknotatie heeft zich ontwikkeld vanuit de Gregoriaanse zangtraditie. Binnen de katholieke kerk ontstond in de negende eeuw de wens om meer eenheid aan te brengen in de kerkmuziek, en zo ook in het geloof.

Om muziek makkelijker te kunnen overbrengen en leren werd het neumenschrift ontwikkeld. Maar dat schrift varieerde soms per streek, of zelfs per kloosterorde.

Guido van Arezzo (ca. 999-1050), een  benedictijner monnik, wordt gezien als de grondlegger van moderne muzieknotatie. Hij bedacht een systeem om de jongens in zijn koor makkelijker van blad te laten zingen, en gaf zes opeenvolgende tonen de namen van steeds het eerste woord van een regel uit een bekende hymne.

Elke regel uit de hymne begint een hele toon hoger, maar de vierde regel een halve toon hoger. Zo ontstond de bekende reeks ut re mi fa sol la; later werd dit do re mi fa sol la ti do. 

Welke methoden zijn er nog meer om muziek te beschrijven?

Het notenschrift is sinds de Renaissance de standaard geworden in de westerse muziek. Het heeft zelfs zo'n prominente plek dat de partituur soms wordt beschouwd als 'het stuk' in plaats van de klinkende muziek. En dat terwijl aanwijzingen in muzieknotatie nog veel aan de interpretatie van de musicus overlaten.

Een andere methode om muziek te beschrijven is tablatuur, waarin niet het klinkende resultaat (toonhoogte, toonduur), maar de handelingen om tot dat resultaat te komen worden beschreven. In gitaarmuziek zijn dit de vingerzettingen op de hals. 

Guido en Julie

Julie Andrews gebruikte in de film The Sound of Music dezelfde techniek als Guido van Arezzo om de kinderen Von Trapp te leren zingen. In het liedje ‘Do-Re-Mi’ begint elke regel een toon hoger. De woorden aan het begin van de regel zijn – behalve do als vervanging van ut – precies dezelfde als Guido eeuwen geleden gebruikte.