Wie is Modest Moesorgski?

Modest Moesorgski

componist

Modest Moesorgski was een Russische componist uit de Romantiek. Hij is vooral bekend geworden vanwege zijn opera Boris Godoenov en zijn pianowerken Nacht op de kale berg en Schilderijen van een tentoonstelling.

Jeugd

Modest Petrovitsj Moesorgski werd op 21 maart 1839 in Karevo (ongeveer 400 km ten zuiden van Petersburg) geboren. Moesorgski’s familie was van zeer oude adel. Vader Peter Aleksewitsj bezat een landgoed in Karevo.

Zijn njanja (kindermeisje) vertelt hem de Russische sprookjes. Moeder Julia en een Duitse gouvernante geven hem vanaf zijn zesde jaar pianoles. Een jaar later speelt hij al kleine stukken van Liszt, op zijn elfde een pianoconcert van John Field.

Modest en zijn drie jaar oudere broer Filaret zijn volgens de familietraditie voor een militaire loopbaan bestemd. Vanaf 1852 is Moesorgski leerling van de kadettenschool te Sint Petersburg, waar de familie heen is verhuid. Tussendoor geniet hij pianolessen van Anton Herke.

Machtig hoopje

Van 1856 tot en met 1859 is Moesorgski officier in het garderegiment, daarna wordt hij ambtenaar. Hij bezoekt in 1860 Moskou en leert daar ‘alles wat Russisch is lief te hebben’.

Hij maakt kennis met de criticus Wladimir Stassov en de componisten Aleksandr Dargomyzjski, Cesar Cúi, Aleksandr Borodin en Mili Balakirev. Van Balakirev krijgt hij les in muziektheorie.

Moesorgski neemt zich voor om realistische, Russische muziek te componeren. Samen met Nikolaj Rimski-Korsakov, Cúi, Borodin en Balakirev vormt hij ‘het machtige hoopje’ (Mogoetsjaja koetsjka), een artistiek bondgenootschap dat de Russische muziek van westerse invloeden wil bevrijden.

Liefde

Borodin heeft beschreven hoe Moesorgski met zijn pianospel bij de jongedames in de smaak viel. Toch is er over zijn liefdesleven niets bekend. ‘Als je ooit in de krant leest dat ik mezelf overhoop heb geschoten, dan weet je dat ik de dag daarvoor getrouwd was’, verklaarde Moesorgski tegenover de zus van componist Michail Glinka.

Werken en invloed

‘Vanuit de overtuiging dat de menselijke spraak geregeerd wordt door strikte muzikale wetten, beschouwt hij het als de taak van de muziek om niet alleen de verschillende nuances in het gevoelsleven, maar ook die in de menselijke spraak in tonen weer te geven.’ Aldus Moesorgski (in de derde persoon) in zijn autobiografische schets uit 1880.

Moesorgski’s ‘muzikale realisme’ komt het best tot zijn recht in zijn opera’s en zijn liederen. In Boris Godoenov wordt de waanzin van de tsaar beangstigend natuurgetrouw weergegeven en toont Moesorgski de maatschappelijke kant van zijn realisme in zijn verbondenheid met de ‘gekrenkten en vernederden’.

De liederencyclus De kinderkamer getuigt van zijn inzicht in de psyche van het kind en werd door Claude Debussy hogelijk bewonderd. De sprookjes die de njanja hem vertelde komen weer tot leven in de pianowerken Schilderijen van een tentoonstelling en de Nacht op de kale berg.

Moesorgski’s eigengereide harmonieën en onregelmatige frasen met hun talloze maatwisselingen (de Promenade in de Schilderijententoonstelling bijvoorbeeld) hebben invloed gehad op Debussy, Igor Stravinsky en Maurice Ravel. De laatste heeft een dSchilderijen van een tentoonstelling georkestreerd, evenals Rimski-Korsakov.

Dood